In Herentals bepaalt de Kleine Netevallei sterk het karakter van de stad. De rivier stroomt vlakbij het centrum en de vallei vormt nog een groene as is door het stedelijk gebied. Met een gebiedsgerichte samenwerking tussen de provincie Antwerpen, Stad Herentals, de Vlaamse Milieumaatschappij, Departement Omgeving, Agentschap Natuur en Bos en het Agentschap Onroerend Erfgoed staat in de vallei heel wat te gebeuren. 

Het projectgebied ‘Vallei van de Kleine Nete’ in Herentals loopt van het Netepark in het westen tot De Hellekens in het oosten. Voor het gebied is in 2020 de visienota 'Vallei Kleine Nete in kleinstedelijk gebied Herentals' goedgekeurd door de deputatie van provincie Antwerpen. Deze schept een kader om de Kleine Nete bij Herentals opnieuw meer ruimte te geven en het land er omheen als waterbuffer in te richten. De visienota heeft daarbij oog voor meerdere aspecten, zoals erfgoed, recreatie, milieu, mobiliteit en stadsontwikkeling. 

In het gebied lopen dan ook meerdere acties. Elk actie heeft eigen kenmerken, een eigen organisatie en een eigen tijdsverloop. Samen volgen ze de visie uitgestippeld in de visienota, zodat de Kleine Nete als robuuste riviervallei de toekomstige uitstraling van de Herentalse noordrand mee bepaalt.     

Om al deze acties onderling goed te laten samenlopen, coördineert een gebiedscoördinator het geheel vanuit de provincie. 

Bruggenbeemd

Een van de actiegebieden rond de Kleine Nete in Herentals ligt in de omgeving van de Olympiadelaan. Deze zone - Bruggenbeemd -  is sinds 1978 deels aangeduid als woonuitbreidingsgebied. Dat is een reservezone voor woningen, mocht er elders in de stad te weinig ruimte zijn voor voldoende woningen. Daarnaast is het gebied in 2014 door de Vlaamse regering aangeduid als signaalgebied. Dat betekent dat het een groot waterbergend vermogen heeft, en belangrijk is om de stad beter te wapenen tegen zowel langdurige droogte als tegen wateroverlast.

Ook op vlak van archeologie en erfgoed is het gebied interessant: de historische stadsomwalling doorkruiste vroeger het gebied, en het is deels beschermd stads- en dorpsgezicht.

‘Bruggenbeemd’ verwijst naar de historische naam van dit gebied nabij de Kleine Nete. De naam is geselecteerd uit de inzendingen voor een publiekswedstrijd, door het partnerschap georganiseerd tijdens de zomer van 2021.
 

Eén gebied + veel functies = creatief omgaan met ruimte

Alle verschillende functies uit de visie op het gebied een plaats geven in een zone van ongeveer 17ha groot vraagt heel wat puzzelwerk. Alle betrokken partners overleggen dan ook regelmatig en zoeken samen naar creatieve oplossingen. De provinciale dienst Gebiedsgericht Beleid vult daarbij een overkoepelende, neutrale rol in. Project-Bruggenbeemd in Herentals is opgenomen in het gebiedsprogramma Kleine Nete, waarvan een provinciale gebiedscoördinator de dagelijkse werking opvolgt. 

Een overzicht van de plannen voor Bruggenbeemd vind je op een wandeling langs infopanelen over het project. Je vindt de wandelroute hier. Als toemaatje ontvang je er dezelfde wandelroute bij, op historische kaarten. Zo loop je doorheen bijna 500 jaar stadsontwikkeling. 

Om de ruimte zo te kunnen inrichten dat stedelijke functies in evenwicht zijn met recreatie, natuur, erfgoed en water, werkt provincie Antwerpen aan de opmaak van een Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan, PRUP Bruggenbeemd Herentals.

Stedelijke natuur

Zowel onder als boven water bruist de Kleine Nete van leven. Vissen, waterplanten, ijsvogels, oeverzwaluwen, bevers, ... op alle vlakken scoort de rivier bijzonder goed. Alleen ter hoogte van Herentals onderbreken bebouwing en andere obstakels de natuurlijke ‘passage’ voor fauna en flora in de riviervallei. Het signaalgebied Olympiadelaan vormt een prima stapsteen in een nog aan te leggen ecologische verbinding langs de Kleine Nete, doorheen het stedelijks weefsel van Herentals. Zo een verbinding voor fauna en flora helpt om de versnippering van het ecosysteem van de vallei op te lossen. 

Historische vesten keren terug

Om het gebied rond de Olympiadelaan in te richten als stapsteen in de ecologische corridor van de Netevallei door de stad, en het tegelijk klimaatrobuust te maken, liggen nu enkele scenario’s klaar voor verder onderzoek. Hierin krijgt de Kleine Nete nieuwe meanders en worden de historische vesten hersteld. Meer zelfs: de historische vesten zullen een belangrijke rol gaan spelen in de waterberging van het gebied, en zullen onder andere als bufferbekken dienen voor de regenwaterafvoer van de stationswijk.

De scenario’s worden nu verder in detail onderzocht.

Stadsplanning door de eeuwen heen

In deze regio lopen ook twee erfgoedprojecten. Het eerste project analyseert de archeologische erfgoedwaarden van het gebied. Archeologen ontdekten sporen van oude geulen en meanders, wellicht voorlopers van de huidige Kleine Nete. Ook zagen ze subtiele hoogteverschillen in de zone van de stadsversterkingen, die door de mens gemaakt zijn.

Een tweede is het project ‘Time Machine Herentals Kleine Nete’, samen met de provincie Antwerpen en de Universiteit Antwerpen, dat met nieuwe technieken het lokale erfgoed en overgeleverd archiefmateriaal analyseert. Het team ontwierp speciaal voor het projectgebiedrond de Olympiadelaan een interactieve historische wandeling, die je via QR-codes rechtsonder op de infopanelen kunt oproepen.

Interesse in het archeologisch onderzoek naar het paleo-landschap en de historische vesten in het gebied? Hier vind je de eerste resultaten:

Dit gebiedsgericht project is opgenomen in het samenwerkingsverband van de Kleine Nete.