Het gebied is erg watergevoelig en het grasland staat bijna de ganse winter onder water. Het risico op wateroverlast door overstroming van de E10-plas is er behoorlijk groot. In januari dit jaar zorgde overvloedige regenval er nog voor dat de naastgelegen Brechtsebaan (N115) blank kwam te staan. Enkele kelders liepen toen onder water en het water bedreigde ook enkele woningen langs de Ruitersdreef.

Het gemeentelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (of RUP) ‘E10-plas’ uit 2013 wijzigde de bestemming van het gebied naar gecontroleerd overstromingsgebied. Het plan gaf toen al aan dat “het monotone grasland ten westen van de E10-plas wordt omgevormd tot een gecontroleerd overstromingsgebied als extra buffergebied voor de Laarse Beek en de E10-plas.” Gemeente Schoten kocht daarop het weiland van zo’n 10 ha groot aan.

Klimaatpark vangt wateroverlast E10-plas op

Met het project gaan we de natuur en het reliëf van het gebied slim 'boetseren' om het risico op wateroverlast voor de omgeving te verkleinen. De natte zones diepen we verder uit, zodat de bodem daar meer neerslag kan opslaan. De aangrenzende oevers van de E10-plas graven we gedeeltelijk af, waardoor de plas bij overvloedige neerslag in dat buffergebied overloopt. Hoe meer water het gebied zelf opvangt, hoe minder water naar de omliggende percelen stroomt. Ook de Brechtsebaan, die de zuidoostelijke hoek van het gebied vormt, wordt zo beter beschermd tegen wateroverlast.

Eens de natte zones zijn uitgediept, laten we de natuur daar haar gang gaan. Er zal spontaan moerasvegetatie ontstaan. Voor andere zones in het gebied kiezen we wel doelbewust aanplantingen. Daar komen onder meer een elzenbroekbos en meerdere groepjes van bomen en struiken.

Alle uitgegraven grond uit de natte zones gebruiken we om andere delen van het projectgebied op te hogen. Ook komt er een zandheuvel die onder meer oeverzwaluwen als broedplaats kunnen gebruiken. Dankzij al die ingrepen ontstaat een lappendeken aan mini-landschapjes van open water, nat hooiland, broekbos en struikgewas. Samen vormen ze het klimaatpark De Zwaan.

De otter en De Zwaan

De natte natuur van het klimaatpark creëert ideale leefomstandigheden voor de otter: helder, visrijk water van goede kwaliteit en voldoende rust. Daarvan profiteren meteen ook heel wat vissen, waterplanten, libellen en moerasvogels.De otter is met andere woorden een ‘paraplusoort’: wanneer de otter in een gebied voorkomt, voelen ook veel andere dieren er zich thuis. 

In het Vlaamse soortenbeschermingsprogramma voor de otter speelt de regio van de nabijgelegen Antitankgracht – waar klimaatpark De Zwaan en de E10-plas deel van uitmaken – een belangrijke rol. De Antitankgracht vormt een van de noord-zuidverbindingen tussen de Nederlandse otterpopulatie en de – nog kleine – Vlaamse otterpopulatie. In Sint-Job-in-‘t-Goor botst de otter evenwel op een blokkade: de Antitankgracht loopt er door bebouwd gebied en is er zelfs deels gedempt. Door het klimaatpark De Zwaan ottervriendelijk te maken en veilige verbindingen te voorzien naar open-ruimtegebieden in de omgeving, krijgen de dieren op termijn een alternatieve route voor het stuk onderbroken Antitankgracht. 

De vergunning voor de werken is intussen afgeleverd. Het Regionaal Landschap de Voorkempen staat in voor het ontwerp en de uitvoering van het project.

Vanuit het Agentschap voor Natuur en Bos is een Projectsubsidie Natuur toegekend. Gemeente Schoten zorgde voor de aankoop van de gronden. Ook vanuit het Pidpa Streekfonds, dat gespijsd wordt vanuit Pidpa en de provincie Antwerpen, komt er financiële ondersteuning. Het project krijgt ook de steun van De Vlaamse Waterweg, eigenaar van de E10-plas, en van de lokale waterskiclub SKW, die eveneens gebaat is met helder en zuurstofrijk water.