Wortel- en Merksplas-Kolonie stap dichterbij titel UNESCO-Werelderfgoed
Wortel- en Merksplas-Kolonie, die deel uitmaken van de 7 Koloniën van Weldadigheid in België en Nederland, worden voorlopig niet ingeschreven op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Dat heeft het Werelderfgoedcomité beslist op een internationale conventie in Manama (Bahrein). Het Werelderfgoedcomité meent dat de Koloniën van Weldadigheid nog wat werk hebben aan het dossier.
Zeven Koloniën van Weldadigheid
Begin 19de eeuw ontstonden zeven landbouwkoloniën in Nederland en België als een vooruitstrevend sociaal experiment. Aan de grondslag van dit experiment lag de idee dat armen uit de stad een nieuw leven konden opbouwen op het platteland. Maar liefst 80 km² woeste grond werd door de kolonisten eigenhandig omgevormd tot landbouwgrond. De kaarsrechte dreven en statige gebouwen gaven orde en regelmaat aan het leven van de landlopers. Deze structuur is nog steeds duidelijk zichtbaar in het landschap.
In de Zuidelijke Nederlanden werden in Wortel bij Hoogstraten een vrije Kolonie (1822) en in Merksplas een onvrije Kolonie (1825) opgericht. Na de Belgische onafhankelijkheid werden beide Koloniën ingezet om landlopers op te vangen. Landloperij was in België van 1866 tot 1993 strafbaar en wie geen geld op zak had, kon naar de Rijksweldadigheidskoloniën gestuurd worden. Tot 1993 leefden, woonden en werkten er landlopers. Toen de wet op de landloperij werd afgeschaft, bleef een waardevol landschap van bijna 1000 hectare verweesd achter, getekend nadat het meer dan 150 jaar dienst had gedaan als landbouwkolonie.
Wortel- en Merksplas gered van verval
Het landschap en de gebouwen werden na 1933 bedreigd door leegstand, verval en versnippering. In 1997 stonden de gebieden zelfs op de lijst van het ‘World Monuments Fund’ bij de 100 meest bedreigde erfgoedsites ter wereld. Gelukkig werd snel ingezien dat dit bijzondere erfgoed niet verloren mocht gaan. Bezorgde burgers trokken tijdig aan de alarmbel en in 1997 werd vanuit de provincie Antwerpen en met de steun van een 40-tal gemeentebesturen de vzw Kempens Landschap opgericht. Deze organisatie ijvert sindsdien voor het behoud, de ontwikkeling en de openstelling van dit erfgoed. Sindsdien zijn beide Koloniën er steeds op vooruit gegaan: in 1999 werden de gebieden beschermd als landschap en werden ook de belangrijkste gebouwen beschermd als monument. Het omringende landschap werd aangekocht door verschillende publieke partners waardoor het geheel in gemeenschapshanden bewaard blijft. Op die manier kunnen Wortel- en Merksplas-Kolonie vandaag vanuit één visie beheerd worden.
Een stap dichterbij
Vandaag besliste de leden van het Werelderfgoedcomité om het advies van ICOMOS niet te volgen en de zeven Koloniën van Weldadigheid wat huiswerk mee te geven om er volgend jaar mee terug te komen.
Dat vinden de verschillende beheerders van het gebied uiteraard jammer. Maar de jarenlange inspanning en samenwerking tussen twee landen, vier provincies, acht lokale besturen, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap Natuur en Bos, Vlaamse Landmaatschappij en tal van andere partners is een uniek gegeven. De partners bekijken nu het dossier kan worden klaargestoomd voor een volgende indiening.
Kempens Landschap, provincie Antwerpen en het Vlaamse Agentschap Onroerend Erfgoed werkten zeer goed samen in het hele nominatieproces van de sites. Wortel- en Merksplas-Kolonie zijn een toonbeeld van de integratie tussen natuur en cultuur. Samenwerkingen en een gedeelde visie hebben hoe dan ook gezorgd voor een prachtig stuk erfgoed.
'Vagrants Colony, a Hymn' - Jef Neve
Zo'n prachtig gebied verdient een prachtige soundtrack, en deze werd uitgewerkt door niemand minder dan Jef Neve! De hymne geeft alle aspecten van de gebieden weer. Van hoop tot tristesse, van dromen tot eenzaamheid, dat allemaal overgoten met de indrukken van de weidse landschappen en een scheutje bohémien. Bekijk en beluister 'Vagrants Colony, a Hymn' in wereldpremière!