Integraal WaterProject het Merkske

De samenwerkende partijen engageren zich onder de noemer ‘Integraal Waterproject (IWP) het Merkske’ om tegen 2027 de doelen van de Kaderrichtlijn Water te realiseren. De focus ligt op verminderen van nutriënten in de waterlopen, optimaliseren van structuurkwaliteit en stromingsvariatie, en temperen van de impact van klimaatverandering. Daarbij hebben we aandacht voor landschappelijk erfgoed, verduurzaming van het sociaaleconomische weefsel en welzijn van lokale gemeenschappen. We streven naar een model voor duurzaam integraal waterbeheer over de landsgrenzen heen via innovatie en inclusieve partnerschappen.
De provincie Antwerpen is aan Vlaamse zijde de waterloopbeheerder van het Merkske. In het kader van dit IWP neemt ze maatregelen om de ecologische toestand van het Merkske te verbeteren.

Multifunctionele bufferzone

In tegenstelling tot veel beken, werd het Merkske nooit rechtgetrokken. Zo behield ze haar natuurlijke karakter. Het beekdal geldt dan ook als een bijzonder waardevol agrarisch cultuurlandschap. Tegen 2027 een goede ecologische toestand van de beek realiseren, is dan ook een haalbare kaart. Mits we enkele hiaten opvullen.

We focussen in de eerste plaats op een traject van zo'n 2,6 kilometer ter hoogte van Hal in Minderhout, Hoogstraten. In deze zone willen we geen intensieve landbouw meer naast de beek. Om dat te bereiken moedigen we landbouwers aan vrijwillig een beheersovereenkomst af te sluiten over extensief landbouwgebruik. We zullen ook gronden ruilen met bereidwillige landbouwers of cruciale gebieden aankopen. Daarbij waken we erover dat de betrokken landbouwers een beter geschikte grond bekomen, zonder waardeverlies.

Doordat er minder intensieve landbouw vlak naast de beek is, komen er minder pesticiden en meststoffen in het water. De waterkwaliteit van het Merkske zal er dan ook op vooruitgaan. Die bufferzone zonder pesticiden en meststoffen langs de waterloop versterkt het agrarische cultuur- en beekdallandschap. Natuur en landbouw vullen elkaar aan en versterken elkaar. Dat beschermt landbouwers ook tegen oogstschade. Doordat we de natuurlijke waterbuffering in de vallei herstellen, zal de impact van extreme en langdurige neerslag enerzijds en droogte anderzijds ook kleiner worden voor gebieden stroomafwaarts.

Gastvrije vallei

Waar we kunnen, herstellen we leefgebieden voor Kamsalamander, Kleine en Grote modderkruiper en Zomertortel. Voor deze dieren bestaan namelijk soortenbeschermingsprogramma's (SBP's) die ervoor moeten zorgen dat deze soorten het goed stellen in Vlaanderen. We maken de transformatie van de vallei helemaal compleet door ook kleine landschapselementen en natuurlijke graslanden te herstellen. Het resultaat is een gastvrije vallei met ruimte voor natuur en landbouw.

Omdat deze ingrepen ook zorgen voor een betere waterkwaliteit, minder wateroverlast en een betere bescherming tegen droogte - met als bijkomend voordeel meer biodiversiteit - mag het provinciale project rekenen op Vlaamse subsidies via het projectprogramma Levend Water.

Voor vragen kun je terecht bij de projectverantwoordelijke:

Beekherstel door ‘bouwen met natuur’

Het Merkske heeft officieel een ‘Natuurlijke status’, toch zijn er in het verleden enkele ingrepen geweest. Stroomopwaarts van de monding van de Noordermark werd bijvoorbeeld een stuk afgegraven om het gebied te kunnen ontwateren voor landbouw. En stroomafwaarts van de monding meandert het Merkske wel, maar werd ze uitgediept. Ook omwille van de landbouw.

Samen met de Nederlandse collega's van Waterschap Brabantse Delta, wil de provincie Antwerpen de waterkwaliteit en biodiversiteit in de waterloop verbeteren en het basisdebiet verhogen. Daarvoor gaan we 'bouwen met natuur'-maatregelen gebruiken. We brengen doelbewust boomstronken en takkenbossen in de bedding aan zodat de stroming van de beek vertraagt. Door een aangepast maaibeheer zorgen we voor meer begroeiing. Zo houdt de beek bij lage debieten meer water vast. Daar profiteert de natuur van en de omgeving ook. Om de impact op het watersysteem te onderzoeken, hebben we in 2022 alvast enkele proefprojecten uitgevoerd.

We bekijken samen met de andere partners op welke locaties we dit type natuurlijke beekherstelmaatregelen kunnen inzetten. Het ontwerpplan stemmen we af met de betrokken aangelanden en belanghebbenden. We hopen eind 2025 de maatregelen uit te voeren.

Voor meer info kun je terecht bij de projectverantwoordelijke: