Op verkenning in Veerkrachtig Achterbroek

De vraag om het Veerkrachtige Dorpentraject te starten in Achterbroek kwam van de dorpsraad. Gretel Sanders was toen voorzitter. “De dorpsraad brengt mensen samen en komt al vele jaren op voor de belangen van Achterbroek. Er was een grote behoefte aan een ontmoetingsplek in het dorp. Het laatste café had de deuren gesloten, een aantal voorzieningen waren verdwenen, de parochiezaal en de jeugdlokalen waren aan vernieuwing toe ... Hoe pak je zoiets aan? We hoorden van het Veerkrachtige Dorpentraject, klopten aan bij de provincie en het gemeentebestuur sprong meteen op de kar.” 

Fredelinde Rossaert, coördinator buurtgerichte zorg van Kalmthout, vult aan: “Voor het gemeentebestuur diende dit traject een dubbel doel: samen met de inwoners een gedragen visie op Achterbroek ontwikkelen en de band tussen bestuur en bevolking versterken.” Er werd een dorpsteam samengesteld om het traject in goede banen te leiden. Met daarin projectbegeleiders van de provincie en RURANT, buurtbewoners en vertegenwoordigers van het gemeentebestuur. 

Zicht op wat er reilt en zeilt

Het traject startte in de zomer van 2020 met een dorpsanalyse. “Daarin peilden we naar de veerkracht in Achterbroek rond tien belangrijke leefbaarheidsthema’s, zoals mobiliteit, wonen, sociale samenhang, klimaattransitie en de aanwezigheid van voorzieningen”, licht Dietmar Bosmans, adviseur dorpenbeleid van de provincie Antwerpen, toe. “De resultaten vulden we aan met de input en ervaring van de inwoners: wat leeft er in het dorp, wat loopt goed, wat kan beter? Zo kregen we een goed zicht op uitdagingen en kansen.”

Fredelinde: “Met wat vertraging, omwille van corona, nodigden we de inwoners in het voorjaar van 2021 uit om mee na te denken over de toekomst van hun dorp. Tijdens een viertal participatiesessies konden zij hun mening geven over belangrijke thema’s en aangeven wat volgens hen prioriteit verdiende. De deelnemers stelden droombeelden op over hoe ze graag hadden dat hun dorp er in de toekomst zou uitzien. Die resulteerden in 13 concrete doelstellingen.” Dat alles werd gebundeld in een visierapport. “Een mooi vormgegeven en heldere leidraad voor het lokaal bestuur en de inwoners om op verder te bouwen.”  

Van droom naar actie

De eerste en voornaamste uitdaging die de Achterbroekenaren benoemden, was dat in hun dorp een aantal gebouwen met gemeenschapsfunctie dreigden te verdwijnen of niet meer voldeden. Er was nood aan een ontmoetingsruimte voor jong en oud. Mensen misten ook een plek waar kinderen kunnen spelen en jongeren kunnen samenkomen. Maar waar je evengoed op een bankje kan zitten en een babbeltje kan slaan met dorpsgenoten. Ontmoeting was hét thema. Een gevoel dat door de coronacrisis nog sterker was geworden.

Mooi allemaal, maar hoe blaas je die ideeën leven in? En hoe zorg je ervoor dat zo’n rapport niet in een lade belandt? “Goed punt!”, lacht Fredelinde. “We presenteerden het rapport aan het managementteam van de gemeente en overlegden met de diensthoofden om te bekijken welke voorstellen haalbaar waren. Samen met het gemeentebestuur werd beslist wat op korte en langere termijn kon worden uitgevoerd.” Er kwam een actieplan met taken, timing en budget. “We koppelden steeds terug naar het dorpsteam zodat iedereen op de hoogte bleef. Sommige zaken stonden al in ons meerjarenplan, daar konden we versneld op inzetten.”

Dorpshuis met en voor alle inwoners

“De gemeente engageerde zich om het leegstaande kloostergebouw te renoveren en om te vormen tot een dorpshuis, mede dankzij subsidies van provincie Antwerpen. Het groeide uit tot een levendige, laagdrempelige ontmoetingsplek met een bar en gezellig terras, gerund door dorpsbewoners”, vertelt Gretel enthousiast. “Er worden workshops georganiseerd en fijne initiatieven, zoals naai- en gitaarlessen, digitale vaardigheden voor ouderen en leesmomenten met de kinderen van de aangrenzende buurtschool, waarbij ook de Nederlandse taal geoefend wordt. Hier komen ook heel wat anderstalige mama’s en papa’s langs”, vult Fredelinde aan. “Verenigingen komen er bijeen en wekelijks is een buurtwerker aanwezig die mensen helpt met vragen over sociale zaken. Ook is er een afhaalpunt voor maaltijdboxen met lokaal lekkers.” 

Tastbare verbinding

“Als school werken we nauw samen met het dorpshuis”, vertelt Jana Goyens, directeur van Vrije Basisschool De Linde. “Ouders ontmoeten er elkaar na een infoavond op school, op woensdag lezen vrijwilligers samen met leerlingen, we organiseren er activiteiten voor grootouders, één van onze leerkrachten geeft er kinderyoga, ... Er is heel veel kruisbestuiving!” De verbinding tussen school en dorp kreeg ook letterlijk vorm. “In onze schooltuin is, met steun van de provincie, een nieuwe natuurlijke speeltuin aangelegd en we creëerden een doorgang naar het dorpshuis, zodat de speeltuin ook buiten de schooluren toegankelijk is. Het is een superfijne plek, een groene oase midden in het dorp, die de band tussen school en buurt tastbaar maakt.”

“De structurele aanpak van het Veerkrachtige Dorpentraject heeft geholpen om een sterk kader te creëren voor de toekomst van het dorp.”

- Fredelinde Rossaert, coördinator buurtgerichte zorg van Kalmthout

Ontmoetingsplein voor alle generaties

Een ander project dat voortvloeide uit het Veerkrachtige Dorpen-traject is een nieuw dorpsplein. “De inwoners bepaalden mee de invulling en kozen ook de naam: ‘Achterwij’, wat staat voor: wei en wij van Achterbroek’”, legt Fredelinde uit. “Binnenkort kan je er in het groen op een bankje verpozen als je de kinderen of kleinkinderen van school haalt, in de zomer een concertje meepikken, een dorpsbarbecue organiseren en genieten van de zonsondergang over de weilanden. Het wordt een plein waar mensen van alle generaties elkaar ontmoeten.”

Een nieuwe wind door het dorp

Welke impact heeft het Veerkrachtige Dorpentraject gehad? Die impact is heel groot volgens Gretel. “Veel inwoners zijn blij dat er terug ontmoetingsplekken zijn en zeggen dat het hier weer levendig is.” Jana: “De realisaties zijn gegroeid uit de ideeën van de inwoners en het is echt een gezamenlijk project geworden. Ze komen tegemoet aan de noden van de mensen en hebben een positief effect op de sociale samenhang. Dat voel je en dat zie je. Het dorpshuis wordt gezien als iets van iedereen.” 

“Ook de band tussen dorp en lokaal bestuur is verstevigd”, voegt Fredelinde toe. “We vinden gemakkelijker de weg naar elkaar en er is een goede basis gelegd om met elkaar in gesprek te blijven. En heel belangrijk: de structurele aanpak van het traject heeft geholpen om een sterk kader te creëren voor de toekomst van het dorp. Participatie betekent veel meningen en veel dynamieken. De deskundigheid van de begeleiders heeft ervoor gezorgd dat naar iedereen geluisterd is en dat alle betrokkenen op één lijn kwamen. Zelf heb ik ook enorm veel opgestoken en die inzichten neem ik mee in mijn job.” 

Tips voor een geslaagd traject

Voor wie een Veerkrachtige Dorpentraject wil starten, heeft Fredelinde een belangrijke tip: “Ga ervoor! Bottom-up en participatief werken, is een intensief proces. Soms verloopt het trager dan je zou willen, terwijl het gemeentebestuur liefst zo snel mogelijk resultaat wil zien. Dat is zeker een aandachtspunt. Mijn tip aan lokale besturen is dus: geef het traject tijd en ruimte. Dat is nodig om tot een gedragen visie te komen. Daar staat tegenover dat het verbinding brengt en waardevolle inzichten oplevert die je anders niet zou hebben. Het laat toe om thema’s vast te pakken die ertoe doen en die vaak ook al op je radar staan. En verder: benut die open blik, focus op het positieve en leg linken met samenwerkingsverbanden die er al zijn.”