Kempens Landschap geeft waardevolle domeinen een nieuwe, duurzame toekomst.

Tine Van den Broeck startte 14 jaar geleden als projectcoördinator bij Stichting Kempens Landschap. Toen ze op haar eerste werkdag door de statige kasteeldreef reed naar Hof ter Laken, kneep ze zichzelf in de arm: wat een droomjob! Vandaag is ze nog altijd onder de indruk van al die magisch mooie plekken die zij en haar collega’s, in nauw overleg met lokale besturen, beheren.  

Dag Tine, kan je Stichting Kempens Landschap eens voorstellen? 

“Onze organisatie is in 1997 opgericht door het provinciebestuur van Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeenten. We verwerven, beheren en stellen waardevolle landschappen en erfgoed open voor het brede publiek. Met als doel om ze te bewaren voor toekomstige generaties. In tegenstelling tot wat onze naam doet vermoeden, zijn we vandaag in 66 van de 69 gemeenten in de provincie Antwerpen actief. Met 16 collega’s, waaronder 11 projectcoördinatoren, zijn we een bescheiden maar zeer gedreven organisatie, met een rijke geschiedenis van 27 jaar.”

Wat houdt je functie als projectcoördinator in? 

“Als Kempens Landschap een domein verwerft, dan beheer ik of een van mijn collega’s dat project van a tot z. We leiden de aankoop in goede banen, ontwikkelen een visie voor de gebouwen en landschappelijke omgeving, vragen subsidies aan, stellen teams samen voor renovatie en restauratie en we coördineren het onderhoud en beheer. Elke stap gebeurt in nauw overleg met experten en de betrokken lokale besturen.”  

Hoe verloopt de samenwerking met gemeenten? 

“Wanneer we een domein in portefeuille krijgen, bekijken we met de betrokken gemeente de mogelijkheden voor een gezamenlijk project. Lokale besturen nemen een deel van het aankoopbedrag op zich, alsook de latere kosten voor onderhoud, beheer, inrichting en restauratie. Dankzij subsidies slagen we erin de kostprijs voor de gemeenten zo laag mogelijk te houden. We ontzorgen lokale besturen ook door een groot deel van de projectcoördinatie en -administratie op ons te nemen.”

Wat is volgens jou de meerwaarde van waardevolle landschappen en monumenten voor lokale besturen? 

“Onze domeinen en monumenten ontwikkelen zich vaak tot toeristische trekpleisters. Dat maakt een gemeente extra aantrekkelijk, zowel voor de eigen inwoners als voor recreanten en toeristen. Een ander aspect dat lokale besturen waarderen, is onze inzet om van domeinen levend erfgoed te maken. We plaatsen historisch erfgoed niet onder een glazen stolp, integendeel. Onze domeinen krijgen juist een nieuwe, duurzame toekomst en daar betrekken we graag de lokale gemeenschap bij. Bijvoorbeeld door inwoners te betrekken bij activiteiten op het domein, zoals het onderhoud van een stukje moestuin, als molenaar op één van onze windmolens of door als gids bezoekers rond te leiden. Zo krijgt een project ook een sterke sociale dimensie.” 

Heb je een voorbeeld dat de aanpak van Kempens Landschap illustreert? 

“Eén van de projecten onder mijn hoede is Hof ter Laken in Booischot, een prachtig historisch kasteeldomein van 30 hectare. Sinds 2018 is het domein met kasteel en koetshuis eigendom van Stichting Kempens Landschap en de gemeente Heist-op-den-Berg. Daarvoor was het generaties lang in handen van een adellijke familie. Omdat het onderhoud financieel en praktisch te zwaar woog, wilde de familie afstand doen van het domein. Dat was geen gemakkelijke beslissing. De onderhandelingen en het aankoopproces verliepen met veel respect en zorg. Na aankoop namen we het kasteelpark onder handen en maakten het toegankelijk voor het publiek. We ontwikkelden een toekomstvisie voor het domein, lanceerden een open oproep naar exploitanten en stelden een restauratiedossier op. Het kasteel gaan we omvormen tot erfgoedlogies en het koetshuis tot een brasserie met feestzaal. De werken zijn net gestart.”

Wanneer zwaaien de deuren open voor het grote publiek? 

“De werken lopen tot midden 2026. Daarna volgt de binneninrichting. We hopen de deuren dus te kunnen openen begin 2027. Het kasteel is een pareltje. Delen van het interieur zijn nog intact, zoals de neogotische eetkamer en familiekapel. Er is ook een historische moestuin met boomgaard op het domein. Die was erg verwaarloosd maar is nu in ere hersteld. Enthousiaste vrijwilligers uit de buurt onderhouden de tuin. Tijdens de werken blijft het domein open voor het publiek. Het is heerlijk om te zien hoe het kasteelpark uitgroeide tot een levendige plek, het kloppend hart van de buurt.” 

“Elk project is een complexe puzzel. We tappen altijd uit een creatief vaatje.” 

Een beetje toveren dus, jouw job?

“Eigenlijk wel, maar dan met velen. Het is zalig om te beseffen dat je magisch mooie plekken aan het creëren bent waar mensen kunnen genieten, elkaar ontmoeten en onthaasten. En dat zo al dat moois bewaard blijft in de toekomst. Tegelijk is elk project een complexe puzzel. We tappen altijd uit een creatief vaatje.” 

En veel ballen tegelijk in de lucht houden?   

“Absoluut. We zien een monument nooit op zichzelf, maar als onderdeel van het landschap. Een van onze grootste uitdagingen is het vinden van de juiste balans tussen erfgoed, natuur, open ruimte, toerisme en recreatie. Dat complexe samenspel maakt het boeiend. Om een gebouw met erfgoedwaarde duurzaam te renoveren, met respect voor het verleden en volgens de hedendaagse normen, gaan we op zoek naar innovatieve oplossingen. We kijken ook altijd verder dan de klassieke recreatiemogelijkheden. Out-of-the-box denken is dagelijkse kost.” 

Benieuwd hoe Stichting Kempens Landschap jouw gemeente kan ondersteunen bij erfgoed- en landschapsprojecten?