Na twee eeuwen opent de ‘Vergeten grensweg van Arendonk’ voor wandelaars
1835, het prille België. Officiële grenzen met Nederland zijn er nog niet. Met de Belgische onafhankelijkheid krijgt een eeuwenlang dispuut over de ligging van de grens tussen buurgemeenten Arendonk en Hooge Mierde plots internationaal belang. De burgemeesters van beide gemeenten beslissen de grens ‘eyndelijk eeuwigduerend zigtbaer’ vast te leggen... met een vier kilometer lange greppel.
Een jaar later reserveert Arendonk een strook langs diezelfde greppel om er een Belgische weg aan te leggen. Het blijft bij plannen en de geplande weg komt er niet. Mettertijd verdwijnt de strook zelfs helemaal onder de begroeiing en geraakt in de vergetelheid. Tot medewerkers van provincie Antwerpen en gemeente Arendonk in 2018 op het bestaan ervan stoten en na bijna tweehonderd jaar de vergeten grensweg weer tot leven wekken.
In 2018 stoten medewerkers van provincie Antwerpen en gemeente Arendonk per toeval op een strook van 10 meter breed en vier kilometer lang, die gemeentelijk eigendom zou zijn. Een speurtocht in oude archieven en bij de Grenscommissie volgt. Zo ontdekken we dat de strook grond in de 19e eeuw was voorzien tussen voor een weg tussen grenspalen 204 en 205. Stukje bij beetje komt de geschiedenis van de Verdwenen Grensweg aan het licht.
Vanuit de gebiedswerking ARO beslissen provincie Antwerpen, gemeente Arendonk en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete om de bijna 200 jaar oude plannen alsnog uit te voeren. Er komt geen weg voor verkeer maar wel een nieuw wandelpad, langs het historische tracé van de Vergeten Grensweg.
Ook Toerisme Provincie Antwerpen gaat met het nieuwe grenspad aan de slag. Het pad krijgt twee nieuwe knooppunten en wordt opgenomen in de nieuwe wandelroutekaart van Toerisme Provincie Antwerpen. Met de nieuwe knooppunten 98 en 99 sluit de Vergeten Grensweg ook aan op het Nederlandse wandelnetwerk.
Op 15 oktober 2022, ter gelegenheid van de Dag van de Trage Weg, wordt het nieuwe wandelpad langs de Vergeten Grensweg geopend. Een bijzonder moment! Na bijna 200 jaar in archieven kan het publiek nu van deze prachtige route genieten. Je wandelt hier letterlijk net naast de grens. Zo kun je onderweg speuren naar de oude grensstenen. Het nieuwe bospad loopt dwars door een gebied waar stilte, groen en velden heersen.
De Vergeten Grensweg is ook een aanwinst voor het lokale wandelroutenetwerk, en ook aan Nederlandse zijde van de grens is er veel enthousiasme voor de vergeten grensweg. Het nieuwe wandelpad verbindt enkele bestaande trajecten over de grens heen met elkaar. Toerisme Provincie Antwerpen stippelde zelfs al tien kilometer lange Grenswandeling uit langs bos, veld en heide. Met deze nieuwe route ontdek je een stuk van de grensweg en verken je zowel de Nederlandse als de Vlaamse zijde ervan.
Download hier de brochure van de Grenswandeling Hoge Vijvers & Zwartven, uitgegeven door gemeente Arendonk.
“Tot eeuwigduerend zigtbaer”
De eerste vermelding van de grens tussen Arendonk en het toenmalige Hooge Mierde dateert uit 1331. Toen verdeelde hertog Jan III van Brabant zijn ‘woestenijen’ tussen de lokale heren van Arendonk en Hooge Mierde. Zoals dat wel vaker het geval is, was de precieze ligging van de grens eeuwenlang een twistappel tussen de gemeenten. Met de onafhankelijkheid van België kregen deze schermutselingen een internationaal belang. Daarom wilden de burgemeesters van beide gemeenten op 16 juni 1835 dit stuk betwiste grens ‘tot eeuwigduerend zigtbaer’ vastleggen op het terrein. Dat deden ze op een redelijk ambachtelijk manier: door twee evenwijdige ploegsneden in de grond ‘nog eenigszins uyt te diepen’.
Pas in 1843, na de Conventie der grenzen tussen België en Nederland, kwamen langs de hele Belgisch-Nederlandse grens de gekende gietijzeren grenspalen. Waar nodig zijn tussendoor kleinere arduinen hulpstenen geplaatst, ter indicatie van de grens.
'Partie réservée par la commune'
Tot een heel eind in de 19e eeuw beheerste ‘woeste hei’ het noordkempense landschap, waarop vooral schapen graasden en turf werd gestoken. In 1836 besliste Arendonk om de noordelijke punt van de gemeente te verkavelen voor ontginning. Daarbij voorzag het toenmalige bestuur een strook van tien meter breed om een weg aan te leggen, precies langs de grens. Zo konden Belgische eigenaars en pachters hun kavel bereiken zonder de grens over te steken. Aanvankelijk werden de kavels ontgind voor landbouw, later is er ook naaldbos geplant. Het hout daarvan werd gebruikt in de mijnbouw en bij de aanleg van het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten.
Anno 2022 vind je in de omgeving dan ook een lappendeken van velden, bossen en stukken heide, te midden van de stilte.
Praktisch
De historische strook van vier kilometer lang ligt tussen grenspalen 204 en 205. Het nieuwe wandelpad langs de Vergeten Grensweg vind je tussen knooppunt 90 en grenspaal 205. Langs dit stuk kun je ook speuren naar vijf arduinen hulpgrensstenen.
De nieuwe Grenswandelroute van 10 km lang, uitgestippeld door Toerisme Provincie Antwerpen, download je via deze link. Een gedrukte flyerversie is uitgegeven door gemeente Arendonk en vind je in het gemeentehuis van Arendonk, theehuisje De Wouwershoeve en in andere publieke gebouwen en toeristische infocentra in de buurt.
Parkeren doe je best langs de parkeerzone nabij theehuisje De Wouwershoeve, Lusthoven 58 in Arendonk.