Na de kleiontginning gebruikten het bedrijf Eternit en de stad Antwerpen de kleiputten van Terhagen in Rumst en Boom als stortplaats. Zo ontstond er in de jaren ’70 een asbest- en een huisvuilstort die later beperkt werden afgedekt met wat zand en soms een beetje klei. Vervolgens ging de natuur zowel op de storten als ertussen zijn gang en wortelde die zich in verontreinigde grond. De huidige natuur wekt op veel plaatsen de indruk dat er geen gevaar is. Onderzoek in 2014 stelde echter vast dat de ‘nieuwe bodems’ plaatselijk sterk verontreinigd zijn met zware metalen en dat het oppervlakkige grondwater verontreinigd is. Via dat grondwater kan die verontreiniging zich bovendien naar de nabijgelegen Rupel verspreiden. De weelderige natuur verbergt bovendien dat het huisvuilstort naar de omgeving lekt en lokaal kan asbest bloot komen te liggen.

Ingrijpende sanering leek wenselijk

In het eerdere bodemsaneringsproject onderzocht een onafhankelijk erkend bodemsaneringsdeskundige verschillende saneringsvarianten. Volgens de toen geldende methodiek ‘best beschikbare techniek tegen een redelijke kostprijs’ kwam als beste variant naar voor: een grondige isolatie van beide storten en de tussenliggende zones door afdekking en met een voldoende ophoging voor herbebossing en landschapsbouw. De provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv dienden dat in 2022 als saneringsproject bij de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) in. OVAM vroeg vervolgens extra informatie en aanvullingen wat tot bijkomend onderzoek leidde waardoor de PFAS-verontreiniging in het huisvuilstort aan het licht kwam.

Nieuwe regelgeving maakt minder ingrijpende sanering mogelijk

De provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv werken de komende maanden een nieuw bodemsaneringsproject voor de Kleiputten Terhagen uit. Tijdens bijkomend onderzoek in 2023 werd de aanwezigheid van PFAS in het huisvuilstort en de naastgelegen visvijver vastgesteld. Dat leidde tot extra onderzoeken om de wijdere verspreiding van die PFAS in kaart te brengen. De PFAS-verontreiniging moet immers ook in het bodemsaneringsproject worden opgenomen. In 2023 stelde de OVAM ook een nieuwe beoordelingsmethode vast die de manier om verschillende saneringsvarianten tegen elkaar af te wegen, wijzigt. Zo wegen de impact van een sanering op de bestaande natuur en het gegenereerde transport negatiever door. De grondigheid en de kostprijs van een sanering wegen dan weer minder zwaar door. Het oorspronkelijke saneringsproject met een omvangrijke afdekking en grote terreinophoging wordt hierdoor minder waarschijnlijk. We verwachten dat een sanering die zich beperkt tot een isolatie van beide storten en met minder aanvoer van grond beter tegemoet zal komen aan de nieuwe criteria. Een minder ingrijpende sanering dus, waarmee hopelijk ook een einde komt aan de jarenlange discussie met de buurt.

Voorrang voor asbeststort

De saneringswijze voor het asbeststort wijzigt niet, de eindafwerking mogelijks wel. Beide storten worden nog steeds samen bekeken, in één gezamenlijk bodemsaneringsproject, want de administratieve aanpak is identiek, ook qua doorlooptijd. Zodra de saneringswerken starten, komt het asbeststort wel als eerste aan de beurt. De sanering en definitieve afwerking van het asbeststort is en blijft voor De Vlaamse Waterweg een prioritair dossier. Wanneer de saneringswerken starten, is afhankelijk van de doorlooptijd en eventuele reacties of bijkomende vragen van OVAM.

Volgende stappen

In het nieuwe bodemsaneringsproject nemen de provincie Antwerpen en De Vlaamse Waterweg nv nieuwe en dus ook minder ingrijpende saneringsmogelijkheden op. Ze wegen die af volgens de nieuwe beoordelingsmethode en maken een milieueffectenrapport (MER) op om te komen tot de beste saneringsvariant. Daarover zal een openbaar onderzoek lopen zodat iedereen er zijn mening over kan geven. De eindbeslissing van OVAM bepaalt tenslotte de saneringswijze en ook hoe het gebied er na de sanering uitziet.

Op de hoogte blijven?

De meest actuele informatie is steeds beschikbaar op de projectwebsite van de Kleiputten Terhagen, waar je je ook kunt abonneren op een nieuwsbrief. Vragen over dit project? Contacteer de projectleiders via sanering.kleiputten@provincieantwerpen.be.