Het venijn van de eikenprocessierups schuilt in de vele microscopische kleine brandharen (een tiende van een mm) op de rups, die vanaf het derde larvale stadium (vanaf mei) verschijnen en die een actief verdedigingsmechanisme voor de soort vormen.

Contact met brandharen

De brandharen hebben een karakteristieke pijlvorm met weerhaakjes. Door hun bijzondere vorm kunnen zij gemakkelijk de oppervlakkige lagen van huid, ogen en bovenste luchtwegen binnendringen. Ook kunnen de haren vanuit de (al of niet oude) spinselnesten passief met de wind meegevoerd worden of door trilling van verkeer vrijkomen en zich verspreiden. Ook kan met brandharen besmette kleding een bron van overdracht van deze haren zijn naar andere mensen. Daarnaast blijven ook de haren van oude dode rupsen of in oude spinselnesten geruime tijd (meer dan vijf jaar) actief. Blootstelling aan de brandharen van de rupsen vindt vooral plaats via inademing of via huidcontact en in mindere mate via een direct contact met de rupsen zelf. 

De gevolgen 

Behalve dat de brandharen door hun bijzondere vorm gemakkelijk de oppervlakkige lagen van huid, ogen en bovenste luchtwegen van mensen kunnen binnendringen en hierbij kleine pijnlijke wondjes kunnen veroorzaken, scheiden zij na binnendringen ook een gif af in de vorm van een lichaamsvreemd eiwit ‘thaumatopoiene’ dat allergische reacties veroorzaakt. De reacties na contact met de brandharen verschillen van persoon tot persoon. Bij hernieuwd contact of aanhoudende blootstelling (bijvoorbeeld vanuit de kleding) kunnen de reacties veel heftiger zijn. 

Effecten op de huid  

Na contact van de brandharen met de huid kunnen zich binnen acht uur lokale symptomen voordoen, die het gevolg zijn van een heftige irritatie en ontstekingsreactie. Er ontstaat een pijnlijke rode huiduitslag met hevige jeuk. Het beeld van de huid kan sterk variëren: van bultjes en pukkels tot met vocht gevulde blaasjes die kunnen gaan ontsteken. Niet alleen kan dit zich voordoen op de onbedekte huid, maar ook andere delen van het lichaam kunnen aangetast zijn. Door zweet, krabben en/of wrijven kunnen de haren zich gemakkelijk verspreiden naar andere delen van het lichaam. Langduriger contact met de huid kan ook optreden doordat haartjes in de kleding terechtgekomen zijn. Zonder behandeling verdwijnen de klachten binnen twee weken, mits geen herhaald contact optreedt. 

Effecten op de ogen  

Als brandharen in de ogen terechtkomen, kunnen zij binnen één tot vier uur heftige pijnlijke reacties geven, zoals roodheid en jeuk, soms met ontstekingen. Indien de brandharen blijven zitten, zullen de klachten blijven bestaan.

Effecten op de bovenste luchtwegen 

Na inademing kunnen de brandharen ook een irritatie of ontsteking geven van het slijmvlies van de bovenste luchtwegen (neus, keel en grote luchtwegen). De klachten lijken in eerste instantie op een neusverkoudheid. Mensen kunnen ook klagen over pijn in de keel en slikstoornissen. Soms is er sprake van kortademigheid.

Algemene klachten  

Behalve lokale klachten kunnen zich ook algemene klachten voordoen: koorts, algehele malaise, duizeligheid en braken.

Behandeling 

Meestal verdwijnen de symptomen binnen enkele dagen tot weken. Om verdere verspreiding van de brandharen over het lichaam te voorkomen en progressie van ontstekingsreacties tegen te gaan, is het van belang om de huid goed met water te wassen en de aangetaste ogen te spoelen met water. Eventueel kan men in het beginstadium de aangedane huid met plakband strippen om overtollige haren snel te verwijderen. Omdat haren moeilijk uit de kleding te verwijderen zijn, is het aangeraden deze zeer grondig met water en zeep te reinigen, zeker wanneer je in een belast gebied bent geweest en last hebt ondervonden van de brandharen. 

Bij lichte symptomen kan ondersteunende therapie met medicijnen achterwege blijven. Bij hevige jeuk kunnen anti-jeukmiddelen met kamfer of menthol zeker verlichting geven. Voor ernstigere symptomen raadpleeg je best de huisarts.

Meer informatie

Voor meer informatie over gezondheidsaspecten kan je terecht op de website van de  Medisch Milieukundigen bij de LOGO’s.

Waar kan je terecht bij vragen over de eikenprocessierups?

• Zoek het antwoord bij onze veelgestelde vragen.
• Contacteer de milieudienst van je gemeente.